Ағзалардың қоршаған ортаға бейімделуі

№

Түрдің атауы

Мекен ортасы

Мекен ортасына тән бейімделу белгілері

1

Жыңғыл

Оңтүстік Еуразия мен Солтүстік-Батыс Африка, Қазақстанның далалы, шөлді аймақтарында таралған 11 түрі, 2 буданы бар.

Биіктігі 1 – 3 м, қабығы қою қызыл не сарғыш қызғылт түсті. Жапырағы ұсақ жұмыртқа тәрізді, сабақ бойына кезектесіп орналасады. Гүлі қос жынысты қызғылт, ақшыл көк не ақшыл түсті. Мамыр айынан қыркүйекке дейін гүлдейді. Гүлшоғыры – масақ не сыпыртқы. Жемісі – үш қырлы қауашақ. Құрғақшылыққа, сортаң жерге, суыққа төзімді. Климатқа байланысты қабығы, жапырағы, тамыры және жас өркендерінің құрамында илік заттар (8%-ға дейін) бар.

2

Жүзетін құстар (пингвиндер)

Антарктида

Олардың алдыңғы аяқтары ескекке айналған. Ескек аяқтарының көмегімен сула жақсы жүзеді әрі жақсы сүңгиді. Төссүйек қыры жақсы жетілген. Ондағы бүлшықеттер ескек аяқтарын қозғалысқа келтіреді. Аяқтары қысқа әрі түлғасының артқы жағында орналасқандықтан, денесін тік үстайды.

3

Кактус

Оңтүстік Америка, Африка, Мадагаскар аралы мен Шри-Ланка

Қос жарнақты көп жылдық, шырын сабақты шөптесін өсімдік; әдетте, жуан, етженді, шырынды сабақтары тікенекті, түкті, қылтанақты болады.

Өсімдік атауы

 Ерекшелік белгілері

Күйдіргіш қалақай

Өсімдікті түгелдей күйдіргіш безді түктер жапқан.Жапырықтары қарама-қарсы орналасқан. Безді түктер денеге тисе түктің ұшы морт сынып, түбіндегі (ішіндегі) сұйықтық дереу денеге жайылып күйдіреді. Гүлшоғырлары сырғагүл, жай және күрделі масақ тәріздіАталық гүлінде біркелкі 4 тостағанша жапырақша, 4 аталық (жай гүлсерікті) бар. Аналық гүлінде 4 тостағанша жапырақшаның екеуі сыртқы, екеуі ішкі шеңберде орналасқан.

Тікенекті долана

Раушан гүлділер тұқымдасына жатады. Тікенекті бұталы өсімдік немесе шағын ағаш түрінде кездесетін долананың биіктігі шамамен 2-8 м болып келеді. Жапырақтарының ұзындығы 6 см, ені 4-5 см көлеміндеГүлдері қызыл, ақ, қызғылт түсті болады. Гүлдегеннен кейін кішігірім қызыл, сары, кейде қара түсті домалақ жеміс береді. Бұтақтары тікенді, кейбір түрлері тікенсіз болады.Қос жынысты. Жемісі – жидек, ұсақ, алқызыл, сары не қара түсті, 1 – 5 сүйекті, кейбір түрі жеуге жарамды, витаминге бай. Тұқымынан көбейеді. Аралар арқылы тозаңданып, жануарлар арқылы таралады.

Сібір балдырғаны

Шатырша гүлділер тұқымдасына жататын екі немесе көп жылдық шөптесін өсімдіктер.Биіктігі 2 м-дей. Жұмыр сабағының сырты қырлы, іші қуыс болады. Үш құлақты жапырақтары қауырсын тәрізді тілімденген. Гүлдері ақ, сары түсті, күрделі шатырша гүлшоғырына топталған. Жемісі — сыртын түк басқан, ұзынша келген тұқымша. құрамында протеин (14 — 20%), клетчатка (11 — 14%), май (3 — 5%) және каротин (330 — 350 мг/кг) көп.

Мамыр інжугүлі

Көлбеу жатып, өрмелеп өсетін тамырсабағының буынаралықтары ұзарып, тармақталады. Тамырсабақтың буынаралықтарында қабыршақ тәрізді жапырақтар болады. Жапырақтардың қолтық бұршігінен жаңа тамырсабақ өседі. Тамырсабақтан өте қысқарған буынаралық бөлік 1-2 ем биіктеп өседі. . Інжугүл - биіктігі 15-20 ем улы өсімдік. Гүлдері қоңырау пішінді. Жай гүлсерікті. Аталығы - 6. Аналыгы - 1, аналық мойны қысқа, аналықтың аузы 3 тәлімді. Інжугүлдің гүл формуласы: Гс(3+3)А3+3Ж(3). Інжугүлдің гүлдерінде шірнелік болмайды. Інжугүлдің жемісі - қызылсары-қызыл түсті домалақ жидек. Жидекте 2-8 тұқым болады

Қаз пияз (қазжуа)

Пияз өсіріп алынатын бадана тегіс, ұзын немесе домалақ пішінде болады, қысқа сабақтан және оған тығыз, біріне-бірі қысыла орналасқан етті қабыршақтан тұрады. Олар сары, қоңыр, қызғылт-көгілдір, ал кейде ақ түсті болады. Пияздың жапырақтары етті қабыршақтың жалғасы сияқты. Олар түтікті, үшкірленген, ұзындығы 20 — 50 см, 18 — 20oС-та жақсы өседі. Гүл шоғыры — шар тәрізді шатырша, гүлдері қос жынысты. Тұқымы — қарашық, ұсақ. Тамыры ірі, қалың, шашыраңқы, түйнек түбінен өседі. Түйнегі үлкен, етті, сопақша және шар пішінді. Түйнегінің қабығы сары, қызыл-қоңырқай түсті. Қабығының астында ақ, шырынды, ерекше иісті қабаттар кезектесіп орналасқан.

Чистяк (сарғалдақ)

Бұлардың биікт. 5 — 150 см аралығында болады. Сабағы тықыр не түкті. Жапырағының жиектері бүтін не қауырсын тәрізді тілімденген. Гүлі ақ (суда өсетіндерінде) және сары (құрлықта өсетіндерінде) түсті, бір-бірден, кейде топтанып орналасады. Жәндіктермен, сондай-ақ өздігінен де тозаңданады, жемісі — көп жаңғақша. Сарғалдақтардың көптеген түрлерінің құрамында протоанемонин және ранункулин глюкозиді болғандықтан улы, бірақ кептіргенде уыттылығы жойылады. Жатаған Сарғалдақ — дәрілік өсімдік.

1. Ақ аюдың жамылғысының түсі-3
2. Керіктің(жирафтың) түсі,-2
3. Түкті араның түсі,1
4. Палочинктің дене пішіні ,-
5. Қанқызы қоңызының түсі,-2
6. Жұлдызқұрттың ашық дақтары-4
7. Орхидеяның гүлінің құрылысы,-4
8. Бызылдауық шыбынның (мухи-журчалки)сыртқы түрі,-2
9. Гүл дәуітінің пішіні,-5
10. Бомбардир-қоңызының әрекеттері

1. Қорғаныш реңі-
2. Маскировка
3. Мимикрия
4. Ескерту реңі(Предупреждающая окраска)
5. Бейімделушішік әрекет