Қан кету. Қан құю туралы түсінік

Қан кету. Қан құю туралы түсінік

Жаралудың барлық түрінде  де қан тамырларына зақым түседі. Соның салдарынан көбіне денеден  қан шығатының байқаймыз. Жарақат  кезіндегі зақымданған тамырлардаң  қанның ағуы қан кету деп аталады. Оның болымсыз және күшті өмірге қатерлі  болуы мұмкін. Қан денеден орташа кеткенде ағзаның ішкі бірнеше толықтырушы  қасиеттері: жүрек қызметінің, тыныс  алудың күшеюі, шеткі қан тамырларының жиырлуы іске қосылып өзі тоқтата  алады. Ал денеден қан көп кеткенде жүрек қан тамырларының қызметі  мүлде нашарлап, адамның өліп кетуі  де ықтимал.

Қан кетудің түрлері: Зақымданған  тамырдың сипатына қарай қанның ағуы артериялық (күре тамырлық), веналық (көктамырлық), капиллярлық (қылтамырлық) және паренхиматоздық  болып бөлінеді. Артериялық қан кету жүректен ағза мен ұлпаларға қан  баратын ең ірі тамырлардан аққан  қанды айтамыз, ірі күре тамырлардан  аққан қан жараланған жерден атқылап  немесе фонтанша ағады, түсі ашық қызыл, өздігінен тоқтамайды, зақымданған  адамның өміріне елеулі қауіп  төнеді. Көктамыр деп жүрекке қайта  баражатқан қан айналымын айтады, оның түсі қара қошқыл болады, ол үздіксіз, баяу ағады. Қылтамырлық қан кету ұсақ тамырлардан ағады, ол тамшылап ағады, өздігінен тоқтайды.

Алғашқы медициналық көмек: Уақытша қолда бар құралдармен  қан ағуын тоқтату.

Қан ағуын тоқтату тәсілдері:

1) Аяғың жоғары көтеру, бұл жағдайда қан миды көріктендіреді;

2) Қанды артериядан жоғарырақ  саусақпен қысып тоқтату қажет.  Мұны бірнеше әдіспен атқаруға  болады. Егер білек жараланса  - онда қанды тоқтату үшін артерияны  иық сүйегіне, қолтық жағынан  қатты қысып басады. Артериялық  қан сирақтан ақса - тізе шұнқырындағы  күре тамырды қысады. Самай күре  тамырын бас бармақпен, құлақтың  алдынан, самай сүйегіне басады. Ұйқы күре тамырын зақымданған  жерден мойын омыртқасына қысады. Одан кейін жараға тазартылған  танғышты қаттырақ байлайды, оның  үстіне бинттің, мақтаның қалың  нығыз кесіндісін салып орайды. Бұғана асты тамырды - бұғананың  астындағы шұнқырда, бірінші қабырғаға  қысады. Кәрі жіліктің күре тамырын  - бас бармақтың білезігінің жанындағы  сүйекке басады. Шаптың төңірегіндегі  санның күре тамырын түйілген  жұдырықпен сан сүйегіне қысады (5-сур.);

3) Қан тамырын саусақпен  басу едәуір күш жігерді қажет  етеді және саусақ тез талады, сондықтан мүмкін болатын болса  бұрау немесе ширатпа жылдам  қою дұрыс болады. Қан тоқтататын  ширатпа жалпақ иілмелі резина  кесіндісі, оның бір шетінде  ілгек екінщі шетінде ілмегі  бар жүзікше бекітілген (6-сур.).

Ширатпа немесе бұраудың қою  әдістері:

- Киымын төсейді немесе  бинтті бірнеше қабаттап орайды.

- Ширатпаны салар алдында  созады да тартуды әлсіретпей  аяқ қолға салады, бұл жағдайда  ширақ қабатының әрбір орамын  алдын ала салады. Қысудың жеткіліктілігін  бақылау: күре тамырдың сезімтал  жерлерінде тамыр соғуының жоғалуы  және қанның тоқтауы болып  табылады. Әлсіз қойылған ширатпа  қан ағуын күшейтуі мүмкін  ал, қатты тартылған ширатпа жүйкені  зақымдауы мұмкін.

- Ширатпа жазда екі  сағаттан артық, ал қыста бір  сағаттан артық қойылмайды, бұл  аяқ-қолдың жансыздануына әкеп  соқтырады. Сондықтан оны салу  уақыты қағаз парағына жазылып,  ширатпаның астына қойылады. Қысты  күні ширатпа қойылған аяқ-қолды  мақта жылытқымен қымтайды. Ширатпа  қойылған жаралыны төтенше жағдай  аймағынан бірінші кезекте әкетуге  тиіс. Ширатпаның үстіне орамал  таңғыш қоюға болмайды, ол көрініп  түру керек.

- Ширатпа ретінде шалбар  белбеуін пайдалануға болады.

4) Келесі қан тоқтату  әдіс – аяқ-қолды қатты бүгіп  таңып тастау, бұл әдіс көктамырдан  да аққан қанды тоқтатады.

5) Көктамырдан және капиллярдан  аққан қанды залалсыздандырылған  таңғышпен қатты таңып тастау.