Өндірістік кәсіби аурулар

N

Дүниежүзілік  
Денсаулық сақтау  
ұйымының ауруларды  
Х-шы қайта қарауына  
байланысты аурулардың  
халықаралық жіктелуіне  
сай аурулардың атауы  
(бұдан әрі АХЖ 10:)

Кәсіби ауруларды  
тудыруға әсері бар  
қауіпті зиянды  
заттар мен өнді-  
рістік факторлар

Өндірістің  
атқарылатын  
жұмыстардың  
шамамен  
тізбесі

1

2

3

4

1. Химиялық факторлардың  әсерінен пайда болған аурулар

1)

Органдардың зақымдануы  
мен жүйелердің оқшау-  
ланған немесе бірлес-  
кен түрде өтетін жіті  
улануы, созылмалы уыт-  
тануы (АХЖ 10:Т36-Т65)  
және олардың салдары  
(АХЖ 10:Т36-Т98).

Химиялық заттар:  
бастапқы шикізат,  
арадағы, қосалқы  
және ақырғы өнімдер.

Өнеркәсіптің,  
құрылыстың,  
ауыл шаруашы-  
лығының, кө-  
ліктің, қызмет  
көрсетудің,  
әртүрлі сала-  
ларында улы  
әсері бар хи-  
миялық зат-  
тарды қолдану  
(зертханалық  
жұмыстарды  
қосып есепте-  
генде), қайта  
өңдеу, алу  
процестерімен  
байланысты жұ-  
мыстың барлық  
түрлері 

Тыныс алу органдарының  
ринофаринголарингиттің,  
эрозияның, мұрын қуы-  
сындағы аралықты тесу-  
дің, кеңірдектің қабы-  
нуының, бронхтың қабы-  
нуының, пневмосклероз  
және басқаларының  
уытты зақымдануы.  
(АХЖ 10:J 68-J68.9).

Азот қышқылы, аммиак,  
азот тотықтары, изо-  
цианаттар, кремний-  
органикалық қосынды-  
лар, селен, күкірт  
және олардың қоспа-  
лары, формальдегид,  
фталды ангидрид, фтор  
және олардың қосын-  
дылары, хлор және  
олардың қосындылары,  
хром және олардың  
қосындылары және  
басқалары. 

Уытты анемия  
(АХЖ 10:L64/8)

Ароматты қатардағы  
аминді-, нитро- және  
хлорқосындылары,  
бензол және олардың  
туындылары, бензол  
гомологтары, гекса-  
метилендиамин,  
(хлорлыорганикалық)  
пестицидтер, қорға-  
сын және олардың  
неорганикалық  
қосындылары.

Ас қорыту органдарының  
уытты зақымдануы:  
бауыр мен өтті қуықтың  
уытты зақымдануы (АХЖ  
10:К,71, К71.0-К71.5,  
К82.8-К82.9, К83.8);  
гастрит, дуаденит, ас-  
қазандағы, ұлтабардағы  
эрозиялы ойықжарамен  
зақымдалынуы, тоқ  
ішектің қабынуы (АХЖ  
10:К20, К22.8 К25,  
К29.9; К52.1, К87.0)

Ароматты қатардағы  
аминді- және нитро-  
қосындылар, бензол  
және олардың туынды-  
лары (стирол), майлы  
қатардағы көмірсутегі  
галоидты туындылар,  
гидразин және олардың  
қосындылары, пести-  
цидтер (хлорлыорга-  
никалық), фосфор және  
оның қосындылары,  
фтор және оның  
қосындылары.

Уытты бүйрек дерті  
(АХЖ 10:N28.9, 28.8)

Бета-нафтол, кадмий,  
төртхлорлы көміртек

Нерв жүйесінің уытты  
зақымдануы: көптеген  
жүйке дерттері (АХЖ  
10:G62.2), неврозға  
ұқсас жағдай (АХЖ 10:  
G90.9), энцефалопатия  
(АХЖ 10: G92)

Ароматты қатардағы  
аминді-, нитро- және  
хлорқосындылары,  
гексаметилендиамин,  
бензол және олардың  
туындылары (бензол  
гомологтары, стирол),  
майлы қатардағы кө-  
мірсутек галотуынды-  
лары, гидразин және  
оның қосындылары,  
марганец, пестицид-  
тер, сынап және оның  
қосындылары, күкірт-  
көміртек, тетраэтил-  
қорғасын және басқа-  
лары, фтор және оның  
қосындысы, фосфор  
және оның қосындысы,  
қорғасын және оның  
қосындысы.

Көздің уытты  
зақымдануы: катаракта  
(АХЖ 10:Н26.8-Н26.9);  
Конъюктивит,  
кератоконъюктивит (АХЖ  
10:Н10.8-Н10.9, Н16.2)

Тринитротолуол, азот  
қышқылы, аммиак,  
азот тотығы,  
изоцианаттар, 

күкірт және оның  
қосындылары, фор-  
мальдегид, фтор және  
оның қосындылары,  
хлор және оның  
қосындылары.

Сүйектердің уытты  
зақымдануы: остеопороз  
түрінде (АХЖ 10:М82)

Сары фосфор және  
оның қосындылары,  
фтор және оның  
қосындылары

2)

Тері аурулары: эпидер-  
моз (АХЖ 10:L18.1),  
жанасу арқылы пайда  
болған дерматит (АХЖ  
10: L23, L24, L25),  
фотодерматит (АХЖ 10:  
L56), тырнақ аурулары  
(АХЖ 10: L60.8),  
паранихиялар (АХЖ 10:  
L60.8), уытты мелано-  
дермия (АХЖ 10:Т53),  
майлы фоликулиттар  
(АХЖ 10: L73.8)

Мұнайды, тас көмір  
мен тақтатастарды  
тасымалдағандағы  
өнімдер (бензин, ке-  
росин, жағатын май-  
лар, крезол, лизол,  
гудрон, мазут, ас-  
фальт, пек және оның  
дистилляттары), хлор-  
ланған нафталиндер,  
қышқылдар, сілтілер,  
органикалық ерітін-  
ділер, гидросульфат,  
хлорлы әк, ауыр ме-  
талдардың тұздары,  
күшәннің, сүрменің,  
формалиннің,  
желімнің қосындысы

Химиялық, мұ-  
найөңдеу, ма-  
шинақұрылысы,  
металлургия-  
лық, ағашөң-  
дейтін, тері-  
шикізаты, те-  
рівенерология,  
тағам өнеркә-  
сібі, мұнай  
құятын кеме-  
лерді тазалау;  
құрылыс, жиһаз  
өндірісі, шах-  
тақұрылысшы-  
лары. 

Кәсіби витилиго  
(АХЖ 10: L80)

Пара-трет-бутилфенол  
Төменгі пара-алкил  
және пара-алкоксифе-  
нолы, 4-алпикатихин-  
дер.

Шайырлар,  
лактар, эмаль-  
дар алу үшін  
пара-трет-  
бутилфенолды  
өндіру және  
қолдану.  
Майлар мен  
отындарға  
құрамында  
фенолы бар  
сіңіргіштерді  
өндіру.

3)

Темір қызбасы (АХЖ  
10:Т56), фторопласты  
(тефлонды) қызба  
(АХЖ 10:Т65.8)

Түсті металдар  
конденсацияларының  
аэрозольдары (мырыш,  
мыс, никель, сүрме  
және басқалары),  
қайта полимерленген  
аэрозольдар  
(фторопластар).

Түрлі-түсті  
металлургия,  
пластикалық  
массалар өн-  
дірісі (фто-  
ропластар)  
және оларды  
өңдеу, түсті  
металдан жа-  
салған матери-  
алдарды өңдеу

2. Өнеркәсіптік  аэрозольдардың әсерінен пайда  болатын аурулар

1)

Пневмокониоздар:  
карбокониоздар  
(АХЖ 10:J60); асбестоз  
(АХЖ 10: J61); силикоз,  
талькоз (АХЖ 10: J62);  
алюминоз (АХЖ 10:  
J63.0), боксты фиброз  
(жеңіл) (АХЖ 10:  
J63.1), бериллиоз  
(АХЖ 10: J63.2),  
графитті фиброз  
(АХЖ 10: J63.3),  
сидероз (АХЖ 10:  
J63.4), станиоз  
(АХЖ 10: J63.5),  
ажарлаушылар немесе  
тегістеушілер

Құрамында кремний  
диоксиді бар бос және  
байланған жағдайда  
шаңды, кенді, рент-  
ген сәулесін ұстай-  
тын, көміртекті шаңды  
жұту, (көмір, кокс,  
күйе, графит және  
басқалары); металдың шаңдары және олардың тотықтары, соның ішінде қатты және ауыр қорытпалар,  
пісіретін аэрозоль;  
органикалық және  
жасанды минералды  
талшық, пластмасса  
және соның ішінде  
жұтатын аэрозольды  
микрофлорамен  
көбеюінің шаңдары

Кен орындарын-  
да, шахталар-  
да, ашық карь-  
ерлерде, ба-  
йытатын және  
аяқталатын  
таукен орын-  
дары, көмір  
кәсіпорындары  
фабрикаларын-  
дағы жұмыс;  
кенге жатпай-  
тын жыныстар  
мен материал-  
дарды, талшық-  
тасты және  
басқада сили-  
катты, ұсақ-  
тасты өндіру  
мен қайта өң-  
деу; талшықтас  
цементті, құ-  
рамында тал-  
шықтас бар  
материалдарды  
(құбырлар, ши-  
фер, панель-  
дер, тақтай-  
лар, фрикцион-  
ды, талшықтас  
тоқыма өнім-  
дері) өндіру;  
Фарфорлыфаянс-  
ты бұйымдарды,  
әйнекті өндіру;  
Оттөзімділер  
мен жемірлерді  
өндіру және  
қолдану;  
Кокс, күйе,  
графиттерді  
өндіру, қол-  
дану; металлу-  
ргиялық және  
құю өндірісі;  
машина құрылы-  
сы; металды  
өңдеу, пісіру  
жұмыстары;

2)

Биссиониоз  
(АХЖ 10:J66.0)

Әртүрлі өсімдіктер-  
дің шаңыy ұзақ уақыт жұту (мақта, зығыр, джут). 

Тоқыма өнді-  
рісінде мақ-  
таны, зығырды,  
джутты қайта  
өңдеу. 

3)

Кәсіби бронхит   
(шаңды, уытты-шаңды):  
шаңды необструктивті  
бронхит  
(АХЖ 10: J41.0);  
Шаңды обструктивті  
бронхит  
(АХЖ 10: J44.8);  
Уытты-шаңды необст-  
руктивтік бронхит  
(АХЖ 10: J68.0);  
Уытты-шаңды  
обструктивтік бронхит  
(АХЖ 10: J68.0)

Жоғарыда көрсетілген  
шаңның барлық түрле-  
рін, сонымен қатар  
өсімдіктен және жан-  
уардан шығатын орга-  
никалық шаңның  
барлық түрін (ұннан,  
дәннен, қылдан істел-  
ген, жүннен, темекі-  
ден, қағаздан, қант-  
тан және басқалардан)  
жұту. Біруақытта  
шаңның және химиялық  
факторлардың әсер  
етуі (түршіктіретін  
заттар, өзі жүретін  
таулы машиналардағы  
шығаратын газдың құ-  
рамы), соның ішінде  
қолайсыз микрокли-  
маттық жағдайларға  
сай атылатын газдар.

4-ші бағанда-  
ғы 2-ші пункт-  
тің ішіндегі  
көрсетілген  
жұмыстар,  
сонымен қатар  
өндіріс: киіз-  
басу, ұн-жарма  
өндірісі, қан-  
тты, фармацев-  
тикалық, жүн-  
ді, мақтаны,  
зығырды және  
басқада қабық-  
ты дақылдарды  
алғашқы өңдеу-  
ден өткізу,  
сонымен қатар  
шаңбөлумен  
байланысы  
бар басқада  
жұмыстар. 

4)

Пневмомикоздар  
(микотоксикоздар  
(АХЖ 10:В44.8, В48.8),  
актиномикоздар  
(АХЖ 10:А42.0)

Жерасты қойнауларын-  
дағы шахта суында  
көбейетін грибокты  
флорамен, жабдықтар-  
мен, өсімдіктен және  
жануардан шығатын  
органикалық шаңмен  
(ұнды, дәнді, жүнді,  
темекілі) жанасу

Кен орындары  
мен шахталар-  
дағы жұмыстар,  
шаң бөлумен  
атқарылатын  
басқада жұмыс-  
тың түрлері.

5)

Жоғарғы тыныс жолдарын-  
дағы толық дистрофиялық  
аурулар (созылмалы  
субатрофикалық және  
гипертрофикалық  
ринофарингит)  
(АХЖ 10:J31.0- J32.9)

3-ші бағанның, 2-ші  
пунктінің ішінде  
көрсетілгендей  
шаңды жұту.

4-ші бағанның,  
2-ші пунктінің  
ішінде көрсе-  
тілгендей  
жұмыстар.

3. Физикалық факторлардың  әсерінен пайда болатын аурулар

1)

Ионды сәуленің  
әсеріне байланысы бар  
аурулар (АХЖ 10:W88):  
        

 Сәуле көзінен  ауырған  
ауру (жедел немесе  
созылмалы)  
(АХЖ 10:W88, W90)

Біржолғы, қысқа уа-  
қытта жалпы әсер ете-  
тін сыртқы иондаушы  
сәуле көзі немесе  
біршама радиоактивтік  
заттардың және олар-  
дың қосындыларының  
организмнің ішіне  
енуі.

Иондаушы радиацияның  
жүйелі түрде кәсіби  
сәуле соққысының  
рұқсат етілген  
деңгейінен артық  
дозада әсер етуі.

Радиоактивтік  
заттармен  
және иондаушы  
сәуле көзде-  
рімен жүргізі-  
летін жұмыс-  
тардың барлық  
түрлері.

Жергілікті сәулемен  
зақымдану (жіті  
немесе созылмалы)  
(АХЖ 10: W88, W90)

Радиоактивті заттар-  
дың, сәуле көзінің  
сырттай  жергілікті  
әсері

2)

Иондамайтын сәуле  
көзінің әсеріне  
байланысты аурулар:  
вегетативті тамырлы  
дистония, әлсіздік,  
әлсізвегетативтік,  
гипотоломиялық  
синдромдар  
(АХЖ 10: W90)

Өте жоғарғы жиілік-  
тегі радиодиапазон-  
дағы электромагнитті  
сәуле көзінің жүйелі  
әсер етуі; когерент-  
ті біртүсті сәуле  
шығару.

Өте жоғарғы  
жиіліктегі ра-  
диодиапазонда-  
ғы электромаг-  
нитті сәуле  
көзімен атқа-  
рылатын жұмыс-  
тардың барлық  
түрлері; опти-  
калық квантты  
генераторлар-  
дың сәуле бөл-  
уіне байланыс-  
ты жұмыстың  
барлық түрлері

3)

Лазерлі сәуле көзінің  
тіндерді жергілікті  
зақымдауы (тері күйік-  
тері (АХЖ 10:L59),  
көздің мөлдір қабаты-  
ның зақымдануы (АХЖ  
10:Н18.8), көздің тор  
қабығы (АХЖ 10:Н35.8)

Лазерлі сәуле  
көзінің жергілікті  
әсер етуі.

Оптикалық  
квантты гене-  
раторлардың  
сәуле бөлуіне  
байланысты  
жұмыстың бар-  
лық түрлері.

4)

Діріл ауруы  
(АХЖ 10:Т75.2)

Ұзақ уақыт өндірістік  
жергілікті дірілдің  
жұмысшының қолына  
берілу арқылы әсері  
және жұмыс орынында-  
ғы жалпы дірілдің  
жүйелі әсер етуі

Дірілді туды-  
ратын қол  
машиналарымен  
атқарылатын  
жұмыс және ді-  
рілді тудыра-  
тын машиналар-  
дағы жұмыс  
орындары.

5)

Нейросенсорлы құлақ  
мүкістігі  
(АХЖ 10:Н90.3; Н90.6)

Өндірістік шудың  
жүйелі түрде әсер  
етуі.

Өнеркәсіпте,  
құрылыста,  
ауыл шаруашы-  
лығында, кө-  
лікте, байла-  
ныста қарқын-  
ды өндірістік  
шудың әсеріне  
байланысты ат-  
қарылатын жұ-  
мыстың барлық  
түрлері.

6)

Қолдың вегетативті-  
сенсорлы (ангионевроз)  
полиневропатиясы  
(АХЖ 10 : G62.8)

Ультрадыбыстың қолға  
жанасу арқылы берілуі

Ультрадыбысты  
дефектоскоптар  
және медицина-  
лық аппаратар-  
мен атқарыла-  
тын жұмыс

7)

Электроофтальмия  
(МКБ 10 : Н 57.8)

Қарқынды түрде  
ультракүлгін  
сәуле бөлу

Қарқынды түрде  
ультракүлгін  
сәулесін бөлу  
жағдайында  
газбен және  
электрмен пі-  
сіруге байла-  
нысты жұмыстар

8)

Катаракта  
(АХЖ 10: Н 26.8)

Сәулелі энергияның  
жүйелі түрде әсер  
етуі (инфра-қызыл,  
ультракүлгін сәуле  
бөлу, шамадан тыс  
жоғары жиіліктегі  
сәуле бөлу, рентген,  
гамма сәулесі, нейт-  
рондық, протондық  
сәуле көздері)

Пресстеу ұста-  
сы, электрмен  
пісіру және  
жылумен атқа-  
рылатын жұмыс-  
тар, әйнектен  
жасалатын бұ-  
йымдар өндірі-  
сі, иондайтын  
және иондамай-  
тын сәуле көз-  
дерінің  әсері  
бар металлур-  
гиядағы инфра-  
қызыл сәуле  
көзімен байла-  
нысты жұмыстар

9)

Декомпрессиялық  
(кессондық) аурулар  
және оның салдарлары  
(АХЖ 10: Т 70.3)

Жоғарғы атмосфералық  
қысым, декомпрес-  
сиялық үрдістер

Кессонда,  
барокамерада  
атқарылатын  
жұмыстар, су  
астына сүңгу  
және басқ.,  
жоғарғы атмос-  
фералық қысым  
жағдайындағы  
жұмыстар.

10)

Қызып кетуі: ыстыққа  
ұрынудан болатын  
сіреспе (АХЖ 10:  
Т67.0; G 40.5; G 40.6)

Жұмысшы аумағындағы  
жоғарғы температура  
және қарқынды жылу  
бөлу жағдайы

Терең шахта-  
ларда, мартен,  
темірқаңылтыр,  
құбыр шығара-  
тын цехтардағы  
жұмыс; өнеркә-  
сіптік пештер-  
ді жөндеу,  
қазандықты,  
оттықты тазар-  
ту; әйнекті  
қайнату, басқа  
да жоғарғы  
температурада  
атқарылатын  
жұмыстар.

11)

Тарылтылған эндарте-  
риит (АХЖ 10:І73,9),  
вегатитивті-сенсорлы  
полиневропатия  
(ангионевроз)  
(АХЖ 10:G62.8)

Жұмыс аумағындағы  
температураның  
төмендеуі

Балық өндіру-  
ші комбинат-  
тардағы балық  
аулау кемесін-  
дегі жұмыстар;  
мұздатқыштағы  
жұмыстар;  
геологиялық  
жұмыстар;  
ағаш дайындау  
жұмыстар; ыл-  
ғалды; батпақ-  
ты жерлердегі  
жұмыстар; тор-  
өндіруші, тау-  
кен өндірісі,  
сулы және мәң-  
гі тоң аума-  
ғында жұмыс-  
тар; шахта  
әдісімен мұнай  
өндіру және  
төменгі темпе-  
ратурада жұ-  
мыс істеудің  
басқа түрлері

12)

Ониходистрофли  
(АХЖ 10:L60.3),  
механикалық эпидермоз-  
дар (сүйел және т.б.)  
(АХЖ 10:L60.3)

Теріні майдан таза-  
лау, температуралық  
және метеорологиялық  
факторлар.

Тері және үл-  
дір өңдеу өн-  
дірісі, ауыл  
шаруашылық  
жұмыстары  
(даладағы),  
кемедегі және  
жағалаудағы  
орналасқан  
өндірістердегі  
балық өңдеу  
жұмыстары

4. Адам ағзаларының  және жүйелерінің күш түскенде  
және күрделігі артқанда пайда болатын аурулар

1)

Кординаторлық невроз-  
дар, оның ішінде  
қаламсап ұстағанда  
пайда болатын саусақ  
тартылысы  
(АХЖ 10:F48.8)

Тез орындалып, жо-  
ғарғы дәлділікті та-  
лап ететін жұмыстар

Музыкалық құ-  
рал-саймандар  
мен клавишті  
аппараттардағы  
жұмыс; стено-  
графия, қолмен  
жазу, машина-  
мен басу, сыз-  
ба жұмыстары,  
граверлік  
және көшірме  
жұмыстары

2)

Шеткері орналасқан  
нерв жүйесінің  
аурулары:  
Моно және полиневро-  
патиялар, оның ішінде  
қолдың езілуден пайда  
болған және вегето-  
сенсорлық невропатия-  
лары (АХЖ 10:G56,  
G57, G58.8 G62.8)

Иық белдеуіне, қол  
қозғалуы көп қайта-  
ланатын, жүйке діңге-  
гіне қысым көрсетіп,  
микро жарақат беріп,  
денені суытып, ста-  
тикалық-динамикалық  
жүктеме беретін  
жұмыстар

Тегістейтін,  
формалайтын,  
сылақ, сылау  
жұмыстар;  
тігу, аяқ киім  
өндірісіндегі  
жұмыстар, мал-  
дарды қолмен  
сауу. Тау кен,  
металлургия,  
мұнай және  
химия өндірі-  
сінің жұмыс-  
керлері

Мойын- иық, бел-  
құйымшақ шойырлары  
(АХЖ 10:М54.1)

Дененің еңкеюімен  
байланысты жұмыстар,  
жұмыс кезінде мәж-  
бүрлі жағдайда болу  
(алға қарай еңкею,  
созылып тұру, аяқты  
бүгіп отыру, жату  
т.б.) сондай-ақ бор-  
шалардың ширығуын  
талап ететін жұмыс-  
тар. Жалпы діріл мен  
соққының әсеріне  
ұшырататын жұмыстар.

Кең өндірісін-  
дегі кеңістік  
жасау жұмыста-  
ры, тазалау  
забойларында-  
ғы, оның ішін-  
де микроклима-  
ты қолайсыз,  
ылғалды бол-  
ғанда, дененің  
мәжбүрлі жағ-  
дайында түрлі  
ауырлықтарды  
тасу, көтеру  
арқылы жүргі-  
зілетін тіреу  
жұмыстары.  
Шахта ішіндегі  
көліктің жүр-  
гізушілері:  
жер астындағы  
қондырғылардың  
машинисі (бас-  
қарушы), жер  
астындағы үл-  
кен жүк маши-  
наларының  
жүргізушісі 

Мойын және бел-  
құйымшақ деңгейіндегі  
құйма аурулар  
(АХЖ 10:М50.0, М51.0,  
М51.1, М50.1

Дененің еңкеюімен  
байланысты жұмыстар,  
жұмыс кезінде мәж-  
бүрлі жағдайда болу  
(алға қарай еңкею,  
созылып тұру, аяқты  
бүгіп отыру, жату  
т.б.) сондай-ақ бор-  
шалардың ширығуын  
талап ететін жұмыс-  
тар. Микро және  
макро жарақат  
беретін жұмыстар.

4 бағанның  
2 бөлігінде  
көрсетілген  
жұмыстар,  
мойын-иық,  
бел-құйымшақ  
деңгейіндегі  
құйма аурулар  
(АХЖ 10:  
М54.1), 4  
графадағы  
вальцовщиктер,  
ұста, шегеру,  
кесу, құрылыс  
жұмыстары.  
Үлкен жүк  
машиналарының,  
ауыл-шаруашы-  
лық жүргізуші-  
лері. Цирктегі  
және тиеп-  
түсіру  
жұмыстары.

3)

Тіреу және қимылдау  
аппараттарының  
аурулары:  
Қардың және иық белде-  
уінің созылмалы миофо-  
бриоздары, миофасцип-  
тер, фибриомифасцит-  
тер, вегетомиофасцит-  
тер (АХЖ 10:М62.8);  
тендовагиниттер  
(АХЖ 10:М65.8).

Жергілікті және ау-  
мақтық боршалардың  
қатысуымен істеліне-  
тін жұмыстар, бір  
түрлі қимылдар жасау  
арқылы атқарылатын  
жұмыстар, жылдам  
орындалатын жұмыстар,  
жүйке діңгектеріне,  
боршаға, байланыс  
тарамыстарына, сіңір-  
ге қысым түсіретін  
жұмыстар, олардың  
жарақаттануы, жүкті  
көтеру, қолда ұстау,  
қолмен немесе күш  
жұмсау арқылы жүктің  
орнын ауыстыру

Музыкалық құ-  
рал-саймандар  
мен клавишті  
аппараттардағы  
жұмыс;  
стенография,  
қолмен жазу,  
машинамен  
басу, сызба  
жұмыстары,  
граверлік  
және көшірме  
жұмыстары

Тарылмалы лигамен-  
тоздар, стилоидоздар  
(шынтақтық, иықтық),  
эпикондилоздар  
(АХЖ 10:М77.0)

Сіңірге тұрақты түрде  
қысым түсіретін жұ-  
мыстар, шынтақ тұсын-  
да көп бүгуді талап  
етіп, бұрауды талап  
ететін жұмыстар, қол  
саусақтарын айналдыра  
қимылдатуды талап  
ететін жұмыстар.

Штамптайтын,  
сүйрететін,  
сылайтын, бай-  
лап танатын,  
сырлау жұмыс-  
тары, аяқ ки-  
імді пішетін,  
оған керекті  
материалдарды  
кесетін  
жұмыстар

Периартроздар (иық-жа-  
уырын, шынтақ, тізе),  
атқаратын қызметінің  
бұзылуымен білінетін  
пошымын өзгертетін ос-  
теоартроздар (жоғары-  
дағыдай); бурситтер,  
асептикалық остеоник-  
роздар (АХЖ 10:М19.8)

Үлкен амплитуда ар-  
қылы айналдыра жүргі-  
зілетін жұмыстар,  
тиісті буындарға  
тұрақты түрде қысым  
беретін, жарақатай-  
тын жұмыстар, тізер-  
леп немесе аяқты бү-  
гіп отырып істейтін  
әртүрлі жұмыстар 

Кең өндірісін-  
дегі кеңістік  
жасау жұмыста-  
ры, бұрғылау,  
шатыр жабу жұ-  
мыстары, пар-  
кет дайындау,  
граниттен  
жасалатын  
материалдарды  
жасау 

4)

Шатырдың төмен түсуі  
және қынап қабырғасы-  
ның сыртқа шығуы  
(АХЖ 10:N81)

40 жасқа дейінгі  
әйелдердің босанар  
кезінде бұт жарақаты  
орын алмай, діріл  
әсер етіп немесе әсер  
етпеген жағдайда да  
ұзақ жылдар (10 жыл)  
бойы тұрақты түрде  
(ауысым уақытының 50  
пайызынан көп болса)  
мәжбүрлі күйде ауыр  
заттарды жылжыту,  
көтеру.

Жүктерді қол-  
мен немесе  
күш жұмсау  
арқылы орын-  
нан жылжыту  
жұмыстары.

5)

Қабынған (тромбофле-  
бит) немесе жылан  
көзбен ұштасқан аяқ  
көк тамырларының  
айтарлықтай кеңуі  
(АХЖ 10:183.0.-183.2)

Ұзақ уақыт бойы  
мәжбүрлі күйде  
жұмыс істеу

Ұзақ уақыт  
бойы түрегеп  
тұрып, ауыр  
заттарды  
тұрақты түрде  
тасу және тау  
кең орындарын-  
да (кең өнді-  
рісіндегі ке-  
ңістік жасау,  
бұрғылау, ті-  
реу жұмыстары)  
жұмыс істеу,  
әсіресе еңіс-  
тігі айтарлық-  
тай кен  
орнында жұмыс  
істегені 

6)

Дыбыс шығаратын аппа-  
раттың шамадан тыс  
деңгейіне жұмыс істе-  
уінен пайда болатын  
аурулар: созылмалы  
ларингиттер, дыбыс  
қалақшаларындағы түйін  
(*әншілер түйіні)  
(АХЖ 10:J38.2), дыбыс  
қалақшаларының  
жанасқан жеріндегі  
ойық жара (АХЖ 10:  
J38.7), (АХЖ 10: J37)

Дыбыс шығаратын  
аппараттың шамадан  
тыс деңгейде атқа-  
ратын жұмысы орын  
алғанда

Оқытушы жұмы-  
сы, радиодағы,  
теледидардағы  
дикторлардың  
жұмысы, актер-  
лардың вокаль-  
ді сөйлесу ке-  
зіндегі жұмыс-  
тары, телефон  
стансаларын-  
дағы жұмыс

7)

Әрі қарай өсе беретін  
жақыннан көз көрмеуші-  
лік (АХЖ 10:Н52.1)

Кішкентай заттарды  
жақыннан ажырату  
үшін көру үдерісін  
жідететін жұмыстар

Картография-  
лау, электрон-  
ды есептеу  
машиналарында  
жұмыс жүргізу,  
қымбат тастар-  
ға өңдеу жүр-  
гізіп, бет  
салу, оның са-  
пасын тексеру  
жұмыстары,  
сағат жинау,  
корректорлық  
жұмыстар, оп-  
тикалық құрал-  
жабдықтармен  
жұмыс істеу

8)

Невроздар  
(АХЖ 10:F40 - F48)

Есі дұрыс емес бала-  
лармен ұзақ уақыт  
бойы жұмыс істеу.

Есі дұрыс емес  
ауруларды ем-  
дейтін мекеме-  
лердегі меди-  
циналық қыз-  
меткерлердің  
жұмысы, оның  
ішінде есі дұ-  
рыс емес бала-  
ларға арналған  
арнайы мектеп-  
тердегі  
қызметкерлер,  
мұғалімдер.

5. Биологиялық  факторлардың әсерінен болатын  аурулар.

1)

Қызметкерлер жұмыс  
кезінде жанасып,  
байланыста болатын  
жұқпалы және  
паразитарлы аурулар:  
туберкулез (АХЖ  
10:А15-А19), сарып  
(АХЖ 10:А23), сап  
(АХЖ 10:А24), күйдіргі  
(АХЖ 10:А22), кене  
энцефалиті (АХЖ  
10:А84), орнитоз, сиыр  
саушылардың түйіндері,  
токсоплазмоз (АХЖ  
10:В58), вирустық  
гепатит (АХЖ  
10:В15-В19), тері  
микоздары (АХЖ  
10:В35-В37; В48),  
Розенбах эризиппелои-  
ды (АХЖ 10:А26),  
қышыма (АХЖ 10:В86),  
сифилис (АХЖ 10:А65)  
және тағы басқалары  
(АХЖ 10:А94)

Жұқпалы аурулармен  
немесе жұқпамен жа-  
насқан материалдар-  
мен немесе ауруды  
тасымалдаушылармен,  
ауру малдармен, олар-  
дан шыққан өнімдермен  
(тері, жүн, қылшық,  
ат құйрығы, еті,  
тері және үлдір үшін  
керекті шикізаттар,  
екінші рет өңдеуді  
талап ететін заттар,  
астық, мақта және  
т.б.) байланыста бол-  
ған; кеміргіштермен  
жанасқанда, жұқпалы  
аурулардың қоздыр-  
ғыштары бар беттер-  
мен жанасқанда.

Жұқпалы ауру-  
лармен, тубер-  
кулезбен, те-  
рі-венерология  
ауруларымен  
күресетін дис-  
пансерлерде,  
туберкулезбен  
күресетін  
дәрігерлік  
учаскелерде,  
туберкулезбен  
ауыратындар  
жұмыс істей-  
тін емдеу -  
еңбек ету мас-  
терскойларын-  
да, мал шаруа-  
шылықтарында,  
малдәрігерлік  
қызметінде,  
ет комбинатта-  
рында, конди-  
терлік, кон-  
серві жасай-  
тын фабрика-  
ларда, зауыт-  
тарда, тері  
және үлдір жа-  
сауға керекті  
шикізаттарды  
өңдеуге аң  
шаруашылығы,  
кемедегі және  
жағалаудағы  
балық өндіре-  
тін шаруашы-  
лықта, орман  
шаруашылығында  
жасалынатын  
барлық  
жұмыстарға.

2)

Теріні ашық жерлерін-  
дегі микоздар (АХЖ  
10:В35-В49)

Шахта суы бар және  
жерастынан өндіретін  
құрал-жабдықтардың  
өңезді флораларымен  
жанасқанда

Кен өндіретін  
шахталардағы  
жұмыстар

3)

Дисбактериоз, терінің  
және шырышты қабақтың  
кандидомикоздар, ішкі  
органдардың кандидоз-  
дары (АХЖ 10:В37)

Антибиотиктер,  
өңез-продуценттері,  
ақуыз витамин  
қоспалары, малы  
азығының ашытқылары,  
құрамдас жемдер.

Микробиология-  
лық өндіріс-  
тің әртүрлі  
салаларындағы  
жұмыстар;  
медициналық  
өндірістегі,  
медициналық  
практикада,  
дәріханаларда,  
сондай-ақ 3  
бағанның 5  
бабының 3)  
бағаншасында  
көрсетілген  
өндіру  
жұмыстары.

6. Аллергиялық  аурулар

1)

Көз алмасының қабы-  
нуы, (АХЖ10:Н10.1 -  
Н10.3), ауыз қуысының  
қабынуы ринофарин-  
гиттер (МКБ 10:J30;  
J30.3)

Жанасқанда сезімтал-  
дылық білдіретін зат-  
тар мен қосындылар

әртүрлі өнді-  
рістік сала-  
лардағы аллер-  
гендермен бай-  
ланысты жұмыс-  
тар (химия-  
лық, химия-  
лық-фармацев-  
тік құрылыс,  
ағаш өңдеу  
өнеркәсібінде-  
гі, металлур-  
гия, таукен,  
мұнай және  
химиялық  
өндірістерде,  
резеңке-тех-  
никалық өнді-  
рісінде, жа-  
санды жуғыш  
заттар өнді-  
рісінде, ма-  
шина жасау,  
тоқыма, қыл -  
шөтке жасайтын  
өнеркәсіптер-  
де, үлдір  
өндіретін кә-  
сіпорындарда,  
құрамдас жем-  
дерді өндіре-  
тін жерлерде,  
ақ уыз витамин  
қоспалары шы-  
ғаратын өнді-  
рістерде және  
т.б.); ауыл  
шаруашылығында  
(құс фабрика-  
ларында, фер-  
маларда, пес-  
тицидтермен  
жұмыс істеген-  
де); көлікте;  
тұрмыстық  
өнеркәсіп  
орындарында  
жұмыс істеген-  
де (химиялық  
жолмен таза-  
лау, шаштараз-  
дар, кір жуа-  
тын орындар);  
медициналық  
және дәріхана-  
лық мекемелер-  
дің, өнеркәсіп  
кәсіпорында-  
рының, инсти-  
туттардың,  
вивариялардың  
зертханалары.  

2)

Бронх астмасы, астма-  
дан болатын бронхит  
(АХЖ 10: J45.0), бронх  
астмасының белгілері-  
мен білінетін дәрілік  
аллергия (АХЖ 10:  
J70.2, Т88.7),  
экзогенді альвеолит  
(АХЖ 10: J67)

3)

Эпидермоз, дерматит,  
экзема, токсикодермия,  
(АЖХ 10:L23;L24; L25;  
L27.0; L27.1)

4)

Квинке ісігі (АХЖ  
10:Т78,3), бөртпе  
(АХЖ 10:L50),  
анафилактикалық шок  
(АХЖ 10:Т78.2)

5)

Токсикологиялық-  
аллергиялық гепатит  
(АХЖ 10:К 71)

6)

әртүрлі эритемалар  
(АХЖ 10:L51)

7. Ісіктер

1)

Тері ісіктері (гипер-  
кератоздар, эпителио-  
малар, папилломалар,  
обыр, лейкокератоздар)  
(АХЖ 10:С43 - С44)

Тас көмірді, мұнай-  
ды, сланецті (шайыр-  
ды, қатпаны, антра-  
ценді, фенантренді,  
аминоантрацинді  
майды, өндірістік  
азоқосындыларды,  
гудронды, парафинді  
және т.б.), иондағыш  
сәуле көздерінің  
әсерін (рентген,  
гамма сәуле көздері  
және басқалары),  
күшән.

Өндірістің  
әртүрлі сала-  
ларындағы 3  
бағанда кез-  
десетін зат-  
тардың әсеріне  
байланысты  
атқарылатын  
жұмыстардың  
барлық түрі;  
радиоактивті  
заттармен,  
басқа да ион-  
дағыш сәуле  
көздерімен  
жұмыс істеген-  
де; күшәнмен  
жұмыс  
істегенде.

2)

Ауыз қуысының және  
дем алу мүшелерінің  
ісіктері (АХЖ 10:С04-С06,  
С30,0-С34.9, С38.4,  
С39)

Никель, хром, күшән,  
таскөмір шайырлардың  
қосындылары; асбест,  
асфальт, радиобел-  
сенді кендерді және  
көмір сутегі, көмір  
пластиктер, кадмий  
және оның қосындыла-  
ры сіңірілген шаңдар.

Өнеркәсіптің  
әртүрлі сала-  
ларындағы ни-  
кель, күшән,  
хром қосынды-  
ларын алуға  
арналған жұ-  
мыстар; радио-  
активті кенді  
барлау, өндіру  
және өңдеу  
жұмыстары;  
асбест және  
құрамында ас-  
бестер, зат-  
тарды өндір-  
генде, резең-  
ке-техникалық  
өндіріс, кад-  
мий өндірісі,  
жасанды гранат  
алатын және  
одан шығатын  
бұйымдарды  
өңдейтін жұ-  
мыстар, жиһаз  
жасау және  
ағаш өңдеу  
өнеркәсібі. 

3)

Бауыр ісіктері  
(АХЖ 10:С22)

Винил-хлорид, бауыр  
тініне әсер ететін  
(полоний, торий,  
плутоний) радиобел-  
сенді заттармен ұзақ  
түрде жанасып, бай-  
ланыста болу, берил  
және оның қосындылары

Винилхлорид-  
пен, берилий-  
мен және оның  
қосындыларымен  
жұмыс істеу;  
радиобелсенді  
химиялық  
өнеркәсіпте  
жұмыс істеу. 

4)

Асқазан ісіктері  
(АХЖ 10:С16)

6 валентті хром  қо-  
сындылары, құрамында  
асбес бар шаң, ни-  
кель, көмірсутектері,  
шаңға сіңірілген  
бензпирен, күйе.

Хром қосынды-  
ларын, асбест  
және құрамында  
асбест бар бұ-  
йымдар, никель  
алғанда, ни-  
кельге көмір  
сутегі шаңы  
сіңірілгенде  
онымен жана-  
сып, байланыс-  
та болу,  
резеңке-  
техникалық  
өндіріс.

5) 

Лейкоздар  
(АХЖ 10:С91-С95)

Бензол, әртүрлі  
иондағыш радиациялық  
сәуле көздерінің  
әсері.

Бензолмен және  
иондағыш сәуле  
көздерімен жұ-  
мыс істегенде.

6)

Қуық ісіктері (папил-  
ломалар, обырлар)  
(АХЖ 10:С67)

Бензол және нафталин  
қатарындағы аминдер  
(бензидин, диани-  
зидин, нафтиламин).

өнеркәсіптің  
әртүрлі  
салаларында  
осы заттармен  
жұмыс істеу.

7)

Сүйек ісіктері  
(АХЖ 10:С40-С41)

Сүйекті босаңсытатын  
радиобелсенді (радий,  
стронций, плутоний)  
заттармен ұзақ уақыт  
бойы жанасуда болуы.

Радиобелсенді  
химиялық өн-  
дірістерде,  
радиологиялық  
және радиохи-  
миялық зерт-  
ханаларда  
жұмыс істеу

8)

Бүйрек ісіктері  
(АХЖ 10:С64)

Кадмий және оның  
қосындылары

Кадмий және  
оның қосынды-  
ларымен жұмыс  
істеу.