Сертификаттау жүйесі. Сертификаттау сұлбасы

Дәріс №14

Сертификаттау жүйесі. Сертификаттау сұлбасы.

Сертификаттау жүйесі – сертификаттау сәйкестігін жүргізу үшін өзіндік ережелердің процедуралары және басқаруы бар жүйе.

Сертификаттау жөніндегі орталық орган (АҚ «Сараптаудың және сертификаттаудың ұлттық орталығы») «Техникалық реттеу туралы» ҚР-ң орнатылған заңымен, өзіндік қызметін функцияға сәйкес іске асырады және бұл келесі функцияларды орындайды:

• қолданыстағы заңмен, ҚР-ң МЕМСТ-ң сертификаттау жүйесінің талаптары, ҚР-ң Мемстандартының ережелерімен сәйкес сертификаттау орнатады.
• Біртекті өнімдерді сертификаттау жүйесін дайындауға және өңдеуін (реттік ережемен) ұйымдастырады, белгіленген бағыттағы жұмыс координациясын және басшылықты іске асырады,
• Сертификаттауды жүйеде жүргізетін нормативті құжаттар қорының жаңалығын және жұмысының актуальдылығына сәйкес қатысады. Сапалы органда орындаушы биліктер сертификаттау туралы нормативті жұмыспен қамтумен айналысады: өңдеуді ұйымдастырады және жұмыс жүргізудің, қондырғы, құрал-жабдықтарды эксплуатациялау және дайындау, қажетті жағдайда бірлік талаптарды орнатады, белгіленген ережелерге және нормаларға көрсетілген сертификаттау мақсат үшін олардың есептік жарамдығымен қауіпсіздік талаптарын бекітеді;
• Құрал-жабдықтарды эксплуатациялау жәнедайындау, қондырғы жұмыс жүргізудің қауіпсіздік талаптары бойынша басқа нормативті құжаттардың басқарушы органдарына сай  стандартжобалары келіседі және қарастырылады;
• өңдеуге және халықаралық ережелер, нормалар және қауiпсiздiк бойынша талап қоятын стандарттардың келiсуiнде қатысады;
• жүйе және бiркелкi өнiмнiң сертификаттау ережесiнiң Мемстандартына мемлекеттiк тiркеуге ұсынады;
• сертификация бойынша перспективалы бағыттар өндейдi;
• ҚР-ң сертификаттауына міндетті жататын өнімнің және қызмет көрсетудің номенклатурасы бойынша қосымша дайындалады;
• олардың қызметiне сертификаттау жөнiндегi органдар және сынау зертханаларының тiркеуiнде, ипспекциялық бақылауды өткiзуге қатысады;
• сертификаттау жөніндегі органдар және сынау зертханаларының қызметін үйлестiредi;
• сертификаттау жөнiндегi органдар және сынау зертханалары есеп жүргiзедi;
• шетел сертификаттары, сынау нәтижелерiн және сәйкестiк белгiсiн мойындау туралы ұсынысын әзiрлейдi;
• сертификаттау органдарының жүйелері, сынау зертханалары бойынша және т.б. біртекті топтағы өнмді сертификаттау жүйесінің құрамын рациональды қалыптау бойынша жұмысты басқарады;
• сертификаттау және сынау зертханаларының органдары бойынша апелляция қарастырылады;
• өндірістік өнеркәсіптер обьектілерінің және жұмыстарының қауіпті потенциалды аумағын сертификаттау бойынша қалыптастырады.

Ғылыми-әдістемелік  орталық сертификаттаудың базадағы бір органын құрады және келесі функцияларды орындайды:

• жүйелік сынау жүргізеді және сертификаттау обьектілерінің құрылымын, құрамын ғылыми зерттейді;
• өнімді бақылауды сертификаттау бойынша жұмыстың нормативті-техникалық қорын қамтамасыз етуін жүргізеді;
• сертификаттау, сынау зертханалары, эксперттерді аттестаттау, аккредиттеу органдары бойынша комиссиялық жұмысқа қатысады;
• ғылыми зерттеулер өткізеді және өнім сертификаттау бойынша әдістемені жетілдіру туралы ұсынысты және тәжірибені өңдейді, соның ішінде  ережелерді жетілдіруі және өңдеуі бойынша басшылыққа алынатын құжаттарды өңдейді;
• жұмыстардың қатысушыларының мәлiметiн жалпылайды және тiзiлiмдi апарады, ҚР - ң Мемлекеттiк тiзiлiмi үшiн қажеттi мәлiметтердi оның негiзiнде дайындайды;      
• дайындау және эксперттерді аттестаттау, бағдарламаларды өңдеуді оқытуға қатысады;
• сертификаттау және тiркеудiң объекттерi бойынша мәлiметтi талдап жалпылайды, реттейтiн және бағдарлаушы функциялардың қамтамасыз ету бағдарлалған автоматты деректер қорын апарады;
• техно-экономиалық анализге әдістемелік пікір өңделеді және халықаралық, шет елдік тәжірибелерді сертификаттау бойынша жүргізілген жұмыстың сараптамасы өңделеді;
• Орталық орган үшін жоғарғы жақтан берілген тәжірибелік пікірді дайындайды.

Сертификаттау жөніндегі орган (бұл мемлекеттік ұйым немесе жеке меншік фирма болуы мүмкін) – сертификаттауды сәйкестікте жүргізетін орган. Демек, ол үшiншi жақпен тәуелсiз болатын өндiрушiлердiң заңды тұлғасы және тұтынушының мәртебе болатын ұйымдардың базасында жасалады. Сертификаттау жөніндегі органдар көп болуы мүмкін, олардың әр қайсысы біртүрлі өнімнің сертификаттауды мамандандырады, мысалы машинатану, тағамдық өнімдер, жанармай және т.б.

Негізгі функциялары:

• біртекті өнімдерді сертификаттауда нормативті құжаттар қорын қалыптайды;
• негізгі сертификаттау жүйесіне ұйымдық-әдістемелік құжаттарды енгізеді және өңдейді;
• сертификаттауға өтініштерді қарау және қабылдау, сонымен қатар сертификаттауды жүргізу кезінде өтініш берушілерге шешімін дайындау;
• егер  сынаулардың өзара әрекеттесудi негізінде және өндiрiстiң тексеруінде сертификаттау сұлбасы, ұйымда ескерілсе өндiрiстердiң тексеруі бойынша сынау зертханасы және органның әрбiр нақты мәлiмдемесi бойынша анықтау;
• сертификаттауды сәйкестігінше шығару және безендіру, оны мемлекеттік реестрде тіркейді;
• шет ел сертификаттарын мойындау және олардың куәлігін сәйкестендіру;
• өнiм сипаттамалардың тұрақтылыққа ипспекциялық бақылауды ҚР-ң Мемстандартының аймақтық органдарының тартуымен ұйым;
• берілген сертификаттарды және сәйкестік белгілерін белгілеу немесе тоқтату;

- сертификаттаулы талаптардың бұзушылығы туралы мәлiмет бойынша жедел шараларға , өнiм қабылдануы үшiн түзететiн шаралардың өңдеуге қатысуы;

• сертификатталған өнімді ресстрға тіркеу және сертификаттау нәтижелерінің ақпараттарын жариялау үшін дайындау;
• ағымдағы заңсыз қаржылық қызметті және іс жүргiзудi жүргiзу;
• біліктілікті жоғарлатуды ұйымдастыру және тұлғаны аттестаттау;
• стандарттар талаптарының өзгерісі кезінде өнім сертификаттауы бойынша жасап шығарушымен өзара әрекеттесуі.

Сертификаттаулы сапа органы бойынша жұмыс істеуге  құқылы ұсынылған ұйым аккредиттеу  процедурасынан өтуі керек. Аккридеттеудің талаптары және реті Мемстандарттың нормативті құжаттарына және сертификаттау жүйесінің құжаттарына орнатылады.  Тiркеудiң жанында қабылданған белгiлер сертификаттау жөнiндегi органдарда бар болуларды ескередi:

• қызметкерлер құрамын арнайы және білікті дайындау;
• сертификатталған өнімдерді және оларды сынау әдістерін нормативті құжаттар қорында актуальдандыру;
• әкімшілік құрылым, заңдық және экономикалық мүмкіндіктерін сертификаттауды жүргізу үшін, соның ішінде сынау және сертификатталған өнімнің инспекционды бақылау;
• ұйымдастыру-әдістемелік құжаттар, ережелер және сертификаттаудың реті, соның ішінде апелляциялардың қарастыру ережесіжәне сертификаттар, сәйкестік белгілерінің әсерінің жойылуы;
• сертификатталған өнімнің реестрі.

Барлық арыз берушілер сертификаттау бойынша  органдар ақпараттарына кедергісіз мүмкіндігі болуы керек. Процедуралар көрcетiлген орган көмегiмен шұғылданатын дискриминациялық сипат алуы керек.  Сертификаттау бойынша орган ақпараттар құпиясын, ақпараттарды, коммерциялық құпияларды жасаушыларды қамтамасыз етуі керек.

Сынау зертханасы нақты өнімдердің немесе сынаудың нақты түрлеріне сынауды жүзеге асырады және сертификаттау мақсаттары үшін хаттамалар береді. Қызмет көрсету жүйесінің және сапа жүйесінің сертификаттауын сынау зертханасының сертификаттау процесіне қатысуын ұсынбауды ескеру керек. Барлық тәжірибелік  қызметтер сертификаттау бойынша органдарды бағалауға сәйкес іске асырады.  Сынау зертханалары сертификаттау органдарына бағынады. Сертификаттау бойынша бір органда бірнеше сынау түрлерімен айналысатын зертханалар болуы мүмкін. Сертификаттау бойынша орган және оның зертханасы, жай ғана бір заңдық тұлға,  яғни фирма немесе  мекеме болуы мүмкін.

Негізгі талаптар: тәуелсіздік, әділдік,  дербес құқықтық және техникалық құзіреттілік.

Тәуелсіздік үшінші жақ  статусымен  анықталады. Әділеттілік сынау жүргізу кезінде қызметтердегі қабылданған  шешімдердің  нәтижесі бойынша  және  сынау  хаттамаларын толтыру  бойынша анықталады. Дербес құқықтық сынау  зертханаларының және  олардың  персоналдарының шешімдеріне  және бағалауына әсер  ететіндей коммерциялық, қаржылық, әкімшілік немесе басқадай  қысымдарға  ұшырамауымен шартталады.   Техникалық құзіреттілік білікті персонал, сынау үшін құралдар мен  бөлменің, сынау  әдістеріне  және  процедураларына нормативтік  құжаттардың, соның ішінде, сапаны қамтамасыз ету жүйесінің  құжаттарының бар болуымен ұйымдық құрылымның  және  басқарудың сәйкестігімен  расталады. Талаптармен сәйкестік сынау зертханаларын аккредиттеу кезінде тексеріледі. Сертификаттау жүйесі тек аккредиттелген зертханалардың  өнімдерің  сынауға  рұқсат  беруді қарастырады.  

Сертификаттауды мәлімдеушілер (өндірушілер, орындаушылар, сатушылар):

• сертификаттауға тексеру үшін жүйе ережелеріне сәйкес өнімдерді нормативті, техникалық және басқада құжаттарды, сертификаттауды жүргізу үшін қажетті  өтініш жібереді;
• сертификатталған өнімдердің нормативті құжаттар талаптарын сәйкестігінше қамтамасыз етеді;
• сертификатталған өнімдерді, сертификаттау жүйесінің ережелері орнатылған белгіленген ретіне сәйкес таңбалайды;
• сертификаттау және ол сәйкес келуі керек болатын нормативтік құжаттар туралы техникалық құжаттамасында тұтынушыға дейін бұл мәлiметтiң жеткізулерін қамтамасыз етеді;
• белгіге сәйкес қабылданған ережелерді басқара отырып сертификатты қабылдайды;
• өнiмнiң сертификаттау жөнiндегi органдарының лауазымды тұлғаларының өз өкiлеттiктерiнiң кедергiсiз орындауы және куәлiк берiлген өнiмге бақылауды орындайтын лауазымды тұлғалармен қамтамасыз етедi;
• егер ол нормативтiк құжаттама талаптарға жауап бермесе, (мiндеттi сертификаттауға жататындар) өнiмдердi сатуын бөгейді немесе тоқтатады, сертификаттау жөнiндегi органды шешiммен сертификаттың әсерiнiң мерзiмнiң өтуi, оның әсерiнiң тоқтатуы немесе жою жағдайы;
• егер бұл өзгерiстер мiнездемелерде ықпал етсе, техникалық құжаттамаға және куәлiк берiлген өнiмнiң өндiрiсiнiң технологиялық үдерiс енгiзiлген өзгерiстер туралы сертификаттау жөнiндегi органды құлақтандырады сертификацияның жанында тексерiледі.

Сертификаттау сұлбасы

Сертификаттау – сертификаттау жүйесінің сұлбасы  онатылғанымен жүргізіледі. Сертификаттау  сұлбасы – бұл өнімнің, қызмет көрсетудің, қызмет құрамының және сапа жүйесінің үшінші жақтың бағалануының жалғасы және құрамы. Сертификаттау жүйесінің бірнеше сұлбалары көрсетіледі.  Сұлбаны таңдау кезінде өтініш берушінің шығындары, талап етілетін деңгей дәлділігі, өнімнің нақты қолдануы және орнатуы, сынауы, өндірістің ерекшеліктері қаралады. Өнімнің сертификаттау сұлбасы ҚР-да ұсынылған, 1-кестеде көрсетілген.

1-Кесте – Сертификаттау сұлбасы