Химия - әлемді тану құралы

 
 
 

 

           XI класс

 

 

 

ХИМИЯ

Тақырыбы: 
 
“Химия - әлемді  тану құралы”

 

Түрі: жоба

Эпиграф

 

“ Химия – ғажайыптар  аймағы. Бұнда  ойлар  бағындырылып  адамзаттың  жаңа кезеңі  қалыптасады. “                                                                                      

                     М. Горький.

Сабақтың құрылымы:

 

 I бөлім

    Презентациялар шеруі

        - Презентацияларды қорғау.

        - Презентацияларды бағалау

 II бөлім

    Химия  өмірде.

        а) тест

       ә) зерттеу жұмысы

       б) есептер шығару

 III Қорытындылау

  

 

 
  Жобаның дидактиткалық мақсаттары:

 

1.  Оқушы бойында  төмендегідей білік қалыптастыру:

     - Заттар арасында себеп-салдық байланыстарды

        анықтап білу

     - Зерттеу жұмыстарын жүргізу

2.  Оқушының шығармашылық  потенциалын ашу

3.  Оқушының жеке  қабілеттерін дамыту:

       - өзбеттілігін

       - еңбексүйгіштігін

       - креативтілігін

 

Жобаның әдістемелік міндеттері:

 

• мәселені шешуде жүйелі көзқарасты қалыптастыру
• өзбетінше жинаған ақпаратты өңдеу, жүйелеуге баулу
• өздері  үшін маңызды нәтижеге жетуге көмектесу
• оқушыны өзі, басқалар нәтижелеріне сүйеніп маңызды мәселелерді шешуге дайындау

Өзбетінше зерттеудің мақсаты:

 

“ Төмендегі ғылымдар арасындағы түйісу нүктелерін табу”                                  “ Химия және биология” (1 топ)                          “ Химия және тіл, әдебиет” (2 топ)               “ Химия және физика” (3 топ)                           “ Химия және экономика” (4 топ)

Жобаны дайындау кезеңдері:

 

• Негізгі тақырыпты және зерттеу тақырыптарын анықтау
• Жұмыс жоспарын, ақпарат, әдебиет көздерін айқындау
• Жоба бойынша жеке жұмыстарды топ ішінде ұйымдастыру
• Зерттеу тақырыбы бойынша презентциялар дайындау
• Информатика кабинеттеріндегі жұмыстарды ұйымдастыру
• Презентацияны қорғау

Презентацияны бағалау  
критерийлері:

 

• Гипотезаны ұсыну нақтылығы
• Өзекті мәселенің жүйелі ашылуы
• Жобадағы келтірілген мәселелердің бір-бірімен байланысы
• Негізгі мәселеден ауытқымауы
• Презентацияның әсемделуі (дизайн)
• Химиялық сауаттылық
• Суреттер, схемалар келтіру
• Жобаны нақты, берілген уақыт көлемінде қорғау
• Қорғаушының мәселені түйіндеуі, қорытындылай білуі
• Қорғаушының өзін-өзі ұстауы, дауысы, келбеті, шешендігі

ХИМИЯ

 

ФИЗИКА

ЭПИГРАФ

 

Тіршілік  материясында  өлі  табиғаттағы  бізге  таныс  материяда  кездеспейтін  қосымша  жаңа физика – химиялық  қасиеттері  болады.Осы  тіршілік  материясының физика – химиялық  қасиеттерін физика – химиялық әдіспен  зерттеуге  болады.

                                        Семенов Н.Н.

Проблемалық  сұрақ

 

Химия  және  физика  ғылымдарының  арасында  байланыс  бар  ма?

 

Гипотеза

 

Біздің  ойымызша  химия  және  физика  ғылымдарының  арасында  байланыс  бар

Молекула-кинетикалық

  теория

 

P=1/3mnV²

P=2/3nE

P=nKT

 

Зат  ұсақ

  бөлшектерден

  тұрады

 

Бұл бөлшектер

  бей-берекет

  қозғалады

 

Бұл бөлшектер

 бір-бірімен

  өзара әсерлеседі

МОЛЕКУЛА

 

Бұл  заттың  қасиетін  анықтайтын  ұсақ  бөлшек

Молекулаларының 

құрылысы

Диффузия

 

Зат  бөлшектерінің  ретсіз  қозғалысы  салдарынан болатын  жанасқан  заттардың  бір – біріне  өзара  араласуы

Заттардың  агрегаттық күйі

 

Қатты

 

Сұйық

 

Газ

 

Көлемін  де, пішінін  де  сақтайды

 

Көлемін  сақтайды,пішінін  сақтамайды

 

Көлемін де,пішінін де сақтамайды

Алюминий

Электр   тогының   әсерінен  жүретін  процесс

 

Электролиз

 

Фарадей   заңы

 

m=Kit

m=MFэкв.It/F

 

Электролиздің  қолданылуы

 

Белсенді  металлдар

 

Сілті

 

O_², F_², H_²

 

Тотықтырғыш

 

Органикалық  қосылыс

Гальвани  элементі

 

Тотығу – тотықсыздану

  реакциясының

  энергиясын  электр  энергиясына

айналдыратын  қондырғы

 

4AgNO_³ + 2HOH →  4Ag + O_² + 4HNO_³

          Микро

      схемалар

 

ЧИП

 

   Si →  SiO_² → фоторезис → SiO_² (бетін қаптау)→ ерітіндіге салу,өңдеу→дайын өнім Si

1.

 

Химия -  заттар, құрылысы, қасиеттері, бір – біріне айналуы  туралы  ғылым

 

Физикалық  дене

 

Заттар

 

Бөлшектер

 

Атом

 

Молекула

 

Полимерлер

2.

 

Химия

 

Физика

 

• Атом- молекулалық теория негізінде  қаланған  ғылымдар

 

• Химиялық  реакциялар  мен  физикалық құбылыстарды  түсіндіретін  ортақ  заңдар

 

• Зат  массасының  сақталу  заңы
• Зат  энергиясының  сақталу  заңы

3.

 

  Периодтық   жүйе →  электрондардың  квант  деңгейі  бойынша 

орналасуы → атомдық  құрылыстар →  атомдардың  химиялық,

спектрлі, магниттік  қасиеттері.

Химия және тіл

             Топ мүшелері:

 

Ташмуханова Орал

Бегебаева Бақтылы

Эпиграф

 

Поэзия,тіл әдебиет саласындағы  жұмыс логиканы,

фантазияны дамытады. Ғалымның  табысты 

жұмысының қажетті факторы.

Әдебиетпен ұштасқан ғылым  әлемді жан жақты 

тануға мүмкіндік береді.

 

                             В.Ф.Ноздрев.

Химия және тіл арасында  байланыс бар ма?

 

Проблемалық сұрақтар

 

Гипотеза

 

Біздің ойымызша химия және тіл арасында ешқандай ортақ белгі жоқ.

Бутлеров ережелері мен тілдер арасындағы ұқсастық

 

Химиялық қосылыста атомдар ретсіз орналаспайды, олар валенттілігіне сәйкес белгілі бір ретпен орналасады.

 

Сөзде де әр әріптер белгілі кезекпен орналасқан

Мысалы: лагерь- лагері 

       і- дауысты  дыбыс

                 лагерлер    

      л- дауыссыз дыбыс     

Заттың қасиеті құрылысына  тәуелді:

Мысалы: Алмаз           sp³ гибридтену атомдық кристалл торы қатты зат электр тогын өткізбейді бұрғы, шыны кескіш

 

Сөздің құрылымына байланысты- мағынасы:

Мысалы: антонимдер:

  хабар – бейхабар

, металл - бейметалл

  этерификация – гидролиз

  ассимиляция – диссимиляция

                Дыбыстың сапалық қасиеті.

Мысалы:  Бас – тас – қас;

                 Галий – таллий

Менделеев жүйесі тәрізді  тілде әліпби бар.

 

 

 

Жай заттар металл және бейметалл болып жіктеледі,

 Әліпбиде әріптер дауысты, дауыссыз болып бөлінеді.

Мысалы: дауысты- а,     дауыссыз- б

                 металл- Са,     бейметалл- S

Әліпбидегі әріптерден  сөз

  Менделеев кестесіндегі элементтерден қосылыстар құруға  болады.

Мысалы: бала, магний хлориді MgCl²

                сөз- бала, әріп- 4; дауыссыз- 2- б,л; дауысты-2- а;

                қосылыс- MgCl², атом саны-3,

                 металл саны-1-   Mg,  түрі - 1

                  бейметалл атом саны-2-  СІ,  түрі-1.  

    Қосылыстар және сөлемдер құрылысы.

Кешенді қосылыста ішкі  сфера тік жақшаға алынады.

Мысалы:

К [ Al(OH)⁴) ]-калий тетрагидроксоаллюминаты

 

 Сөйлемде  сөйлем мүшелері арасында үтір қойылады.

   Заттар сөздердің көпшілігі.

Органикалық қосылыс саны  -    7 млн астам,     

     Тілде -    сөз саны есепсіз.

 

ішкі сфера

 

[ Al(OH)4) ] -

Химиялық заттар, тілдегі  сөздер жіктеледі.

 

Зат

 

оксид

 

қышқыл

 

негіз

 

тұз

 

Сөз табы

 

Зат есім

 

Сын есім

 

Сан есім

 

Етістік

 

Есімдік

 

BaO   -                                     Ecік  -

HCL     -                                   Жақсы -

NaOH    -                                  Бесеу -

NaCL   -                                    Жүреді -

 

 

Қосылыстар және адамдар  арасындағы генетикалық байланыс

 

Химияда:

Металл                 негіздік оксид            негіз

 

Бейметалл            қышқылдық оксид            қышқыл

 

Тарих, әдебиетте:

Әйтек           Олжабай          Айдос              Ырғызбай    

 

Өскербай            Құнанбай              Абай 

                                             

 

•  Химия негізі – атом, тіл негізі - әріп

 

• Химия және тіл арасында ұқсас аналогиялар көп.

 

• Гуманитарлық және жаратылыстану ғылымдары арасыңда айқын шекара  жоқ.

 

Түйін

Тест

 

1. Қандай құбылыс ақуыздың үшінші реттік құрылымының қалыптасуына әсер етпейді

      а) функционалды топтар арасындағы сутекті байланыстарға

      ә) көмірсутек радикалдарының гидрофобты әрекеттесу

      б) цистеин қалдықтарының арасындағы дисульфидті байланыс

      в) пептидтік байланыс

 

2.  Кәзіргі кезеңде  тіршілік үшін ең маңызды органикалық  реакциялар

    а)   фотосинтез                   б) мұнайды ароматтау

    ә)   ақуыз синтезі                в) көмірсу ашуы

 

3. Қандай заттарды ароматты  заттардан алуға болмайды?

    а) сабын                б) органикалық бояу

    ә) дәрі-дәрмек      в) органикалық еріткіш

 

4. Атмосфераның жоғарғы қабаттарында озонның бұзылуын зерттейтін химия саласы

    а) физикалық химия            б) биологиялық химия

    ә) органикалық химия          в) экологиялық химия

 

5. Химия негізін қалайтын  теориялар

    а) типтер теориясы, электрондық теория

    ә) атом-молекулалық теория, атом-молекулалардың квант теориясы

    б) қышқыл-негіз теориясы, химиялық байланыс теориясы

    в) тотығу-тотықсыздану теориясы, идеал газ теориясы

      

6. Химияның негізгі  заңдары

   а) периодтық заң, газдардың көлемдік қатынас заңы

   ә) Авогвдро заңы, құрам-тұрақтылық заңы

   б) Гесс заңы, Дальтон заңы

   в) периодтық заң,  зат массасы, энергиясының сақталу заңы

 

7. Химиялық зат – 

   а) тұрақты құрамы бар зат

   ә) кез-келген атом, молекулалар жиынтығы

   б) массасы бар материя түрі

   в) стехиометриялық қатынаста алынған атом, молекула жиынтығы

 

8. Коллоидтарға жатпайды

   а) сүт                б) балқытқыш қышқыл

   ә) тұман           в) түтін

 

9. Орталық Қазақстанның  кейбір аудандарында топырақтың  сутектік корсеткіші рН = 5,5   болып келеді. Осы көрсеткішті  бейтарапқа жақындату үшін қолданылатын  минералды тыңайтқыш