Амртизациялық аударымдар есебінің тәртібі

Амртизациялық аударымдар есебінің тәртібі.

 

1.Негізгі  құралдардың тозуы, оның есепке  алу тәртібі

2.Амортизациялық  аударымдар есебінің тәртібі

 

Негізгі құралдар қолдануы процесінде тозады, олардың құны банк шығындарына бөлшектеп  қосылады. Негізгі құралдардың құны шығындарға  қосып  отыру  мезгілдері  барлық  мекемелер  үшін  бекітілген  тәртіпке  амортизациялық  нормалар  бойынша  анықталады.

Амортизациялық  жарналарды  есептеу  және  баланстық  счеттарда  бейнелеу  әр  бір  айдың   25-н  кешіктірілмей  негізгі  құралдардың  әр  бір  түрі  бойынша  баланстық  құнымен  жүргізіледі. Ведомостың   көшірмесі  есеп  және  есеп  айырысу  басқармасына  28-ші күнге  модем  байланысы  бойынша  жіберіледі.

сомалары.

 

II. Амортизациялық  аударымдар  мен  негізгі  құралды қайта   бағалау  құны банктің ағымдағы  құны  жылға  қабылдаған  бухгалтерлік  есеп  (есеп  саясаты)  әдістеріне  сәйкес жүргізіледі.

            6 Б Е Қ С   22  бөліміне  сәйкес  амортизацияларды  есептеу   үшін  келесі  әдістер  қолдануы  мүмкін: құнды  бір  қалыпты  (түзу сызықты)  есептен  шығару , құнды  орындалған  жұмыс   көлеміне  үйлесімді түрде   есептен  шығару  (өндірістік  әдіс), құнды  сан  бойынша   есептен  шығару  (шоғырланғанымдық  әдіс), қалдықтың  кему  әдісі.

           Құнды  бір  қалыпты  (түзу  сызықты)  есептен  шығару  әдісі.

Осы  әдіске  сәйкес  объектінің  амортизацияланатын  құны  оны  пайдалану  мерзімі  ішінде  бір  қалыпты  есептен  шығарылады. Әрбір  мерзімге  амортизациялық  аударымдар  сомасы  пайдалану  объектісінің  есеп  айырысу  мерзімінің  санымен  амортизациялық  құндарды  бөлу  жолымен  есептеледі.

Амортизация  мөлшері  тұрақты  болып  табылады.

Мысалы:  банктың  бастапқы  құны  100 000 тг. болатын    ксерокс  сатып  алды. Оның  5 жыл  пайдаланғаннан  кейінгі  өтімділік  құны  10 000 тг. Бұл жағдайда  жылдық амортизациялық  аударым құнынан 18% -ды  немесе  түзу  сызықты есептен шығару  әдісіне сәйкес  18 000 тг. құрайды. Бұл есептеулер  келесі  жолмен  жүргізіледі.

 

Бастапқы  құн - Өнімділік құны = 100000 – 10000  = 18 000 тг.

      Қызмет  ету мерзімі                              5

 

5 жыл ішінде амортизацияны  аудару мына кестеде көрсетіледі.

 

Аударылған амортизациялар: түзу сызықты әдіс 1000 тг.

Мерзімі	Бастапқы      құны	Амортизацияның жылдық сомасы	Жинақталған      тозу	Қалдық    құны
Сатып алған күні: Жыл соңында:	100
Бірінші	100	18	18	82
Екінші	100	18	36	64
Үшінші	100	18	54	46
Төртінші	100	18	72	28
Бесінші	100	18	90	10

 

Кестеден 3 жағдайды көруге болады:

1. барлық 5 жыл ішінде амортизациялық аударымдар бірдей
2. жинақталған тозу бірдей өсуде
3. бағалық өтімділік құнына жеткенге дейін, қалдық құны бір қалыпты төмендейді.

Орындалған  жұмыстардың үйлесімді көлеміне амортизациялық аударымдар әдісі. Бұл  әдіс амортизация пайдаланудың нәтижесі болып табылады және оларды аудару үрдісіне уақытты алу орын алмайды  деген ұғымға анықталған көлемін  жүзеге асыра алады делік. Ал оның қуаттылығы 900 000 бет көшіруге есептелген бет амортизациялық шығындар келесідей жолмен анықталады.

 

Бастапқы құн - Өтелу құны__________ = 100 000 – 10000 = 0, 10 м. бет           

Бір жұмыс бірлігінің болжанатын саны           900 000

 

Егер  ксероксты  1 жыл пайдалану  кезінде  200 мың  бетті,  екінші жылы  300 мың, үшінші жылы  100 мың, төртінші жылы  200 мың, бесінші жылы  100 мың  бет  шығаратын  қуаттылығы  болды  десек  онда  амортизациялық  аударымдар  былай  сипатталады.

Амортизацияларды  есептеу: өндірістік әдіс 1000 тг.

Мерзімі	Бастапқы      құны	Мың бет	Амортизацияның жылдық сомасы	Жинақталған      тозу	Қалдық    құны
Сатып алған күні: Жыл соңында:	100	200			100
Бірінші	100	200	20	20	80
Екінші	100	300	30	50	50
Үшінші	100	100	10	60	40
Төртінші	100	200	20	80	20
Бесінші	100	100	10	90	10

 

Сандар  сомасы, яғни шоғырланымдық әдіс бойынша  құнды есептен шығару. Бұл әдіс есеп айырысу коэфицентінде маңызды  болып табылады, қандай да бір объектінің қызмет ету мерзімімен анықталады. Мысалы, жүк машинасының пайдалы  қызмет ету мерзімі 5 жыл. Пайдаланудағы  жылдар санының сомасы 15 (кумулятивтік сан) содан соң әрбір жақшаны  амортизациялық құнға көбейту жолымен 90000 тг. (100000 – 10000) Амортизацияның жыл  сайынғы сомасын анықтайды.

Аударылған  амортизация: Сандар сомасы әдісімен

 

Мерзімі	Бастапқы      құны	Амортизацияның жылдық сомасы	Жинақталған      тозу	Қалдық    құны
Сатып алған күні: Жыл соңында:	100
Бірінші	100	5/15*90 = 30	30	70
Екінші	100	4/15*90 =24	54	46
Үшінші	100	3/15*90 =18	72	28
Төртінші	100	2/15*90 =12	84	16
Бесінші	100	1/15*90 =6	90	10

 

Бұл кестеден амортизацияның ең үлкен сомасы бірінші жылы есептелетінін көруге болады. Ал одан кейін жылдан жылға  азаяды, жинақталған тозу бөлінбей өседі. Ал қалдық құны жыл сайын жою  құнына жеткенге дейін амортизация  сомасына қысқарып отырады.

Қалдықты  азайту кезінде кез – келген мөлшерлеме қолдануы мүмкін. Түзу сызықты әдісте пайдаланып жүрген қалдықпен салыстырғанда  бәрінен бұрын амортизация мөлшерін 2 еселеу алынады. Алдағы мысалда ксерокстың пайдалану мерзімі 5 жыл болды. Түзу сызықты әдіске сәйкес әр бір жылға  амортизация мөлшері 20% (100 / 5= 20%) Есептен  шығарудың екі еселенген мөлшерімен қалдықты азайту әдісі кезінде амортизация  мөлшері 40% (2 * 20%). Бұл 40% тұрақты мөлшерлеме әр бір жылдың аяғында қалдық құнына жатады. Заттың қалдық құнын өтімділікке  дейін азайтуға қажет.Амортизация  сомасының көлемі бойынша шектеулі, соңғы жылдарды қоса алғанда амортизация  есебінде болжанған өтімділік есептеуге  қабылданбайды.

 

Қалдықты  азайту есебі.

Мерзімі	Бастапқы      құны	Амортизацияның жылдық сомасы	Жинақталған      тозу	Қалдық    құны
Сатып алған күні: Жыл соңында:	100
Бірінші	100	(40% *100) =40	40	60
Екінші	100	(40% *60) =24	64	36
Үшінші	100	(40% *36) =14,4	78,4	21,6
Төртінші	100	(40% *21,6)=8,64	87,04	12,96
Бесінші	100	(40% *12,9)=2,96	90	10

 

 

 

 

 

Негізгі құралдарды ағымдық және ұзақ мерзімді жалға беру есебі

Жал-бұл жалға  берушінің келісілген мерзімге жал  төлемін немесе бірқатар төлемдерді төлеу шартымен активті пайдалану  құқығын жалдаушыға беру келісім-шарты. 

Жал есебі  №17 «Жал» ХҚЕС-мен реттеледі. Жал келесі түрлерге бөлінеді:

• 1Қаржылық жал 2  Операциялық жал    3Жойылмайтын жал.

       Стандарт бойынша барлық тәуекелділік пен экономикалық тиімділгі жалдаушыға көшетін  жал қаржылық жал болып табылады. ХҚЕС бойынша жал келесі шарттар орындалса ғана қаржылық  жал болып табылады:

1. жал мерзімі жалға алынған мүліктің пайдалы қызмет ету мерзімімен дәл келсе немесе дәл келетіндей болса;
2. бүкіл жал мерзімі ішінде  жал төлемі жалға алынған мүліктің құнынан асатын болса немесе оған жақын келсе;
3. жал мерзімінің соңында меншік құқығы жалдаушыға көшсе;

жал келісімінде жалдаушының жал мерзімінің соңында немесе жалдау мерзімінің ішінде кез-келген уақытта жалға алған мүлікті сатып алу құқығы қарастырылса;

5. жалға алынған мүлікті өзінің спецификасы бойынша тек жалдаушы пайдалана алатын болса ғана.

        Осы жоғарыда аталған белгілердің бірі орындалса жал қаржылық жал ретінде танылады.

       Жалдың сыныпталуы ХҚЕС-на сәйкес, мәміле нысанына емес, операцияның мазмұнына байланысты болып келеді. Сондықтан да, егер  жалдың мәні жалды қаржылық жал ретінде сыныптауға келетін болса, онда жалданған актив бойынша меншік құқығы жалдаушыға өтпесе де,  қаржылық есептілікте ол қаржылық жал ретінде бейнеленеді. Жалдың түрі жалдау мерзімінің басында анықталады.

Жал есебін есепке алу үшін келесі шоттар қолданылады:

3360- жалдау бойынша қысқа  мерзімді кредиторлық берешек

2410/2- жалға алынған негізгі  құралдар

4150- жеткізушілер мен мердігерлерге  берілетін ұзақ мерзімді берешек

3050- қысқа мерзімді қаржылық  жал 

2420/2- жалға аынған негізгі  құралдардың амортизациясы

2160- жалдау бойынша ұзақ  мерзімді дебиторлық берешек

6130- қаржылық жалдау бойынша  кірістер

4420- алдағы кезеңдердің  кірістері

2170- алуға арналған ұзақ мерзімді сыйақылар